vrijdag 18 december 2009

Dank u, Sinterklaasje




De lamlendigheid die zich soms onwillekeurig van je meester maakt als de vrijdagmiddag vordert en het weekend nadert, kan het beste worden doorbroken door iets leuks. Rond Sinterklaas was dat de aankomst van een schilderij, dat bij veilinghuis Christie’s in Londen was gekocht. Het is geschilderd door de Engelse schilder Thomas Luny en stelt voor het opbrengen van een vloot van zeven VOC-schepen door de Engelsen bij Sint-Helena op 14 juni 1795.
Het vergt nogal wat administratieve toeren om een aankoop uit het buitenland naar Nederland te halen. Afgezien van de speciale douanevergunningen voor de invoer van "voorwerpen van opvoedkundige, culturele of wetenschappelijke aard" – zoals dat zo mooi in de vergunning wordt omschreven – moet de aankoop vooraf worden betaald. Boter bij de vis: als de betaling niet tijdig binnen is bij het veilinghuis, krijg je het schilderij ook niet mee. En internationaal betalingsverkeer kost wat meer tijd dan een binnenlandse betaling.
Maar die vrijdag was het dan zover: verpakt in een grote kist wordt het schilderij het depot binnengereden. Iedereen staat er met zijn neus bovenop als de kist opengaat en het schilderij wordt uitgepakt. Een eerste inspectie: het werk is vuil en op enkele plaatsen beschadigd. Ook de lijst is aan een opknapbeurt toe. Daarvoor bestaan er gelukkig gespecialiseerde restauratoren en als die schilderij en lijst onder handen hebben genomen, is het museum weer een mooi en veelzeggend stuk rijker!

Wie meer wil lezen over het schilderij: zie de website van het Maritiem Museum onder “Aanwinst” of kijk in Maritiem Digitaal.

Kill your darlings


Bij het opstellen van een calamiteitenplan kun je een aardig gedachte-experiment uitvoeren. Stel: er heeft een calamiteit plaatsgevonden in je museum. De slangen worden opgerold, de dranghekken worden weggehaald, de toeschouwers verspreiden zich weer en de brandweercommandant geeft je precies een uur de tijd om het gebouw binnen te gaan en er uit te halen wat je van belang acht. Wat kies je?
Je hoeft (in theorie) geen rekening te houden met de aard van de calamiteit of met de beperkte menskracht. Ga het experiment aan: maak een tour door het museum! Ervaar de maritieme hoogtepunten in 60 minuten! Kortom: maak een overzicht van binnen één uur te evacueren objecten in geval van een calamiteit.
Dat is niet gemakkelijk. Iedere medewerker heeft zo zijn of haar favoriete objecten of deelcollecties. Maar die zijn soms of te groot, of te zwaar, of te omvangrijk om allemaal mee te nemen. Onder het motto Kill your darlings ben je dan toch gedwongen om keuzes te maken. Op de lijst die dan ontstaat zijn de topstukken uiteraard goed vertegenwoordigd. Maar ook minder in het oog springende voorwerpen staan er op, die toch een cruciale rol spelen binnen de collectie. Zo’n lijst wordt met veel toewijding samengesteld. Toch is er sprake van een mate van willekeur.
De lijst zegt eigenlijk meer iets over de samensteller dan over het belang van objecten binnen de collectie als geheel.

Slapeloze nachten

Jongstleden maandag woonde ik in het Centraal Museum te Utrecht een studiedag over calamiteitenpreventie in musea bij. Stof tot nadenken en het nadenken leidt op zijn beurt weer tot slapeloze nachten. Wat moet je doen als de waterleiding springt? Als er brand uitbreekt? Als de klimaatinstallatie op hol slaat? Wie bel je het eerst? Welk object moet per se het eerst worden veiliggesteld? Waarom dat andere object niet? Hoe breng je een scheepsmodel naar beneden als de lift het niet doet? Hoe breng je überhaupt iets naar beneden als de lift het niet doet?
Wat doe je met bezoekers? En met de pers? "Questions, Questions, Questions, flooding into the mind of the concerned young person today", verzuchtte Frank Zappa al (‘Call any vegetable’, op Just another band from LA – een oudje, maar een aanrader!). Een calamiteit heeft vele kanten, dat bleek in Utrecht eens te meer. Uiteraard is het voorkomen van calamiteiten het belangrijkste, maar een snelle, efficiënte en goed getrainde procedure om de schade te beperken is onontbeerlijk. En daarbij moet het niet alleen bij papieren plannen blijven, maar moet er met en door de betrokken medewerkers regelmatig worden geoefend. Bij een ramp heeft niemand de tijd om het calamiteitenplan er nog eens rustig op na te slaan.
Het is goed om stil te staan bij de mogelijkheid dat een calamiteit ook je eigen museum kan treffen. Daarop moet je voorbereid zijn, zodat je weet wat je moet doen. Je slaapt dan weer een stuk rustiger.

woensdag 2 december 2009

Krengen



Nee, geen blog over vrouwelijke collega’s. In de tijd dat – zoals het gezegde luidt – de schepen van hout en de mannen van ijzer waren, moesten zeilschepen af en toe worden “gekrengd”. Daarbij werden de stengen van de masten neergelaten en werden alle losse voorwerpen aan boord vastgezet. Vervolgens werden kettingen onder de kiel van het schip doorgehaald, waarna het schip op zijn zij werd getrokken: het schip werd gekield of gekrengd. Op die manier kwam de zijkant van de scheepsromp boven water en kon alle aangroeisel worden verwijderd. Ook konden reparaties aan de scheepshuid worden uitgevoerd.
Het grappige is dat deze methode ook kan worden toegepast bij de restauratie van scheepsmodellen. Onze modelrestaurator heeft momenteel het model van de ‘Vigilanter’ van Sociëteit “De Maas” onder handen. Een groot model, waarmee het soms lastig manoeuvreren is. Om de zijkant van de romp schoon te kunnen maken, heeft hij dezelfde methode toegepast als generaties scheepsbouwers vóór hem deden. Er is eigenlijk niets nieuws onder de zon!

Kastendans



Hoe richt je een depot opnieuw in? Wanneer je met een lege ruimte begint is het gemakkelijk: je maakt een plattegrond, kijkt of alles er in past en laat de kasten en stellingen vervolgens op hun plaats zetten. Dat hoef je als afdelingshoofd gelukkig niet zelf te doen. Het is een ander verhaal als de ruimte al vol staat, zoals bij het prentendepot. Hier zijn alle tekeningen, prenten, kaarten, atlassen en foto’s opgeborgen. Al die kostbaarheden zitten in zware stalen ladenkasten en de laatste jaren was het zelfs noodzakelijk om ook prentendozen boven op de kasten te stapelen.
Om in dat depot nieuwe ruimte te scheppen moet de bestaande indeling worden “ingedikt”. Alle ladenblokken moeten wat dichter op elkaar worden gezet, de gangpaden moeten nauwer worden gemaakt, kortom: een complete stoelendans (of liever: kastendans). Alles moet van zijn plaats om ruimte te maken voor een aantal verrijdbare stellingkasten. De afgelopen weken is er driftig gesjouwd met dozen, mappen en met kasten. De helft van de vloer is nu leeg en wacht op de nieuwe stellingen. Wordt vervolgd.