In Memoriam Peter Gilmore

De naam Peter Gilmore zal de meeste lezers van dit blog waarschijnlijk weinig zeggen. De naam James Onedin waarschijnlijk des te meer – althans de vijfenvijftigplussers onder u. Peter Gilmore, de Britse acteur die afgelopen week op 81-jarige leeftijd overleed, was James Onedin: de Liverpoolse kapitein en reder, die met zijn onafscheidelijke stuurman Baines op zijn oude schoener ‘Charlotte Rhodes’ vele avonturen beleefde.

In de jaren ’70 was The Onedin Line een onwaarschijnlijk populaire televisieserie, die zich afspeelde in de nadagen van de grote zeilvaart. De overgang van zeil naar stoom en van houten naar stalen schepen hangt in de lucht. Onedin, een zeeman met meer ambities dan geld, wil met een eigen schip naar zee. Hij sluit een verstandshuwelijk met de zedige dochter van een zeekapitein die de 'Charlotte Rhodes' als bruidsschat inbrengt, en gaat voor eigen rekening en risico varen. Met alle voor- en nadelen van dien: Onedin krijgt te maken met alle facetten van het maritieme ondernemerschap: niet alleen de gebruikelijke storm en averij, maar ook concurrentie en na-ijver, gebrek aan lading (en dus gebrek aan inkomsten), problemen met onwillige bemanningsleden, verwikkelingen op het thuisfront – kortom: alles wat het zeemansleven zo afwisselend maakt en een reder kopzorgen oplevert.

Wekelijks zat – met name vrouwelijk – Nederland voor de buis en droomde weg bij alle verwikkelingen aan het thuisfront van de Onedins. Voor de schooljongen die ik toen was vormde The Onedin Line de eerste kennismaking met de maritieme wereld. Toegegeven: zwaar geromantiseerd en in een tempo dat we nu slaapverwekkend zouden vinden, maar het beeld van de zeilen die gehesen worden onder de beginmaten van de majestueuze openingsmelodie van Aram Katchaturians Spartacus maakte altijd weer diepe indruk.

Het is me altijd bijgebleven hoe vreemd ik het vond dat Onedin zijn stuurman altijd met “Mister Baines” aansprak in plaats van met diens voornaam. Pas later begreep ik dat het onder officieren gebruikelijk was om elkaar op die manier aan te spreken. Wist ik toen veel…
De populariteit van de serie heeft Gilmore uiteindelijk behoorlijk opgebroken. Zoals dat vaker gebeurt met acteurs die een populaire rol vertolken, kwam hij daarna nauwelijks meer aan de bak. Hij werd daarvoor te zeer geassocieerd met zijn rol als kapitein Onedin. En dan te bedenken dat Gilmore eigenlijk helemaal niet van de zee hield. Het kan raar lopen – en niet alleen in een zeemansleven!